Na zaburzenia odżywiania cierpi na całym świecie około 9 proc. populacji. Dotykają osób w różnym wieku, przy czym zazwyczaj kobiet w okresie nastoletnim. Oczywiście nie można ignorować faktu, że mają je również mężczyźni, którzy także muszą mierzyć się z nierealistycznymi oczekiwaniami co do swojego wyglądu. Jakie są najczęstsze zaburzenia odżywiania, jakie są ich przyczyny oraz jak należy je leczyć?
Jakie są główne przyczyny zaburzeń odżywiania?
Poznanie przyczyn zaburzeń odżywiania mogłoby w wielu przypadkach pomóc w ich prewencji. Wciąż nie zostały jednak poznane wszystkie z nich, choć wskazuje się na kilka głównych czynników, które do nich doprowadzają.
Jednym z nich jest presja społeczna. Gloryfikacja szczupłej sylwetki u kobiet oraz umięśnionego ciała u mężczyzn sprawia, że osoby niewpisujące się w takie standardy doświadczają pogorszonego nastroju i rozpoczynają walkę o „ciało idealne”. Niestety celem jest nie tyle zdrowie, a wygląd, przez co metody osiągnięcia określonej sylwetki są nieadekwatne i mogą prowadzić właśnie do zaburzeń odżywiania.
Wskazuje się również na rolę niskiego poczucia własnej wartości, bowiem zaburzenia odżywiania zazwyczaj pojawiają się właśnie u takich osób. Te osoby są szczególnie niezadowolone z siebie i zdecydowanie bardziej podatne na presję społeczną oraz negatywne opinie płynące z otoczenia.
Wśród przyczyn zaburzeń odżywiania wskazuje się również na rolę genetyki i ma ona znaczenie zwłaszcza w przypadku anoreksji. Z badań przeprowadzonych na University od North Carolina wynika, że u osób z tą chorobą natrafiono na mutacje genetyczne, które były skorelowane również z innymi chorobami psychicznymi, w tym m.in. z zaburzeniami lękowymi oraz schizofrenią.
Sygnały ostrzegawcze
Choć osoby cierpiące na zaburzenia odżywiania stosują różnego rodzaju mechanizmy maskujące, które mają przykryć istnienie problemu, w istocie często można zauważyć u nich kilka bardzo typowych zachowań.
Takie symptomy to m.in.:
- rezygnacja ze spożywania posiłków z bliskimi oraz przyjaciółmi,
- znaczna zmiana nawyków żywieniowych,
- ważenie produktów żywnościowych,
- nagła zmiana masy ciała,
- bardzo częste uprawianie sportu,
- częste ważenie się,
- pogorszenie nastroju,
- tendencje do izolowania się pod różnymi pretekstami.
Główne rodzaje zaburzeń odżywiania
Obecnie przyjęta klasyfikacja wskazuje na istnienie dwóch rodzajów zaburzeń odżywiania. Wśród specyficznych są to przede wszystkim anoreksja oraz bulimia, a niespecyficznych kompulsywne objadanie się.
Każde z nich wymaga leczenia, bowiem samodzielne próby radzenia sobie z tak poważnymi chorobami w większości są bezskuteczne i problemy te mogą się pogłębiać. Dlatego też postawą jest leczenia psychiatryczne oraz psychologiczne, a także pomoc dietetyka.
W przypadku skrajnego zagrożenia życia przy anoreksji konieczna może być również opieka szpitalna, aby czasowo wprowadzić odżywianie pozajelitowe.
Czym jest anoreksja?
Anoreksja jest zaburzeniem psychicznym polegającym na bardzo drastycznym ograniczaniu jedzenia, aby osiągnąć szczupłą sylwetkę. Problem ten w większości dotyczy kobiet przed 30. rokiem życia, szczególnie zaaferowanych swoim wyglądem oraz podatnych na presję społeczną.
Wczesne objawy anoreksji to m.in.:
- lęk przed otyłością,
- koncentracja na utrzymaniu określonej masy ciała,
- stosowanie bardzo restrykcyjnej diety,
- spożywanie dań w odosobnieniu,
- przyjmowanie środków tłumiących apetyt,
- BMI poniżej 17,5.
Wśród przyczyn anoreksji wskazuje się nie tylko na genetykę, ale również uwarunkowania rodzinne. Bardziej narażone na to zaburzenie odżywiania są osoby pochodzące z rodzin nadopiekuńczych oraz tzw. rodzin sztywnych, które unikają konfliktów oraz napięć. Predyspozycją są również cechy charakteru, takie jak nadmierna kontrola oraz perfekcjonizm.
Podstawową metodą leczenia anoreksji jest psychoterapia, z której pacjenci mogą korzystać również online poprzez platformę haloDoctor.pl. Niezbędna jest też pomoc dietetyka, który pomoże w sposób stopniowy wprowadzać odpowiednie pokarmy do diety oraz uzupełniać niedobory.
Podłoże bulimii oraz jej leczenie
Drugim typem zaburzeń odżywiania jest bulimia, nawet pięciokrotnie częściej występująca u kobiet niż u mężczyzn. Określana jest również żarłocznością psychiczną, objawia się bowiem niepohamowanym apetytem oraz utratą kontroli nad jedzeniem. Po takich epizodach osoba chora najczęściej podejmuje próby kompensacji, np. wymiotuje lub stosuje środki przeczyszczające. Zaburzenie to często trudniej jest rozpoznać, bowiem chorzy w większości przypadków mają normalne BMI.
Takie epizody obżarstwa bardzo mocno odbijają się na psychice bulimika, który doświadcza m.in.:
- chwiejności emocjonalnej,
- niemożności skoncentrowania się na zadaniach życia codziennego,
- problemów z utrzymaniem relacji,
- zaniżenia własnej wartości,
- poczucia braku kontroli, zarówno nad zaburzeniem, jak i swoim życiem.
Potencjalne zdrowotne skutki bulimii to m.in.: niedożywienie, uszkodzenie przełyku, problemy trawienne, próchnica i ubytki w zębach, problemy z gospodarką hormonalną i zaburzenia miesiączkowania u kobiet.
Podstawą leczenia bulimii jest terapia i farmakoterapia. Terapię można prowadzić zarówno indywidualnie, jak i w grupie. W przypadku spotkań indywidualnych, warto odbywać je również online poprzez platformę telemedyczną haloDoctor.pl.
Kompulsywne objadanie się – przyczyny i leczenie
Kompulsywne objadanie się jest zaburzeniem odżywiania objawiającym się nadmiernym i niekontrolowanym spożywaniem dużych ilości pokarmów w bardzo krótkim okresie czasu. Zaburzenie to może dotyczyć nawet 4 proc. osób w Polsce, przy czym głównie kobiet. Jest kilka kryteriów diagnostycznych pozwalających na rozpoznanie, czy takie napady jedzenia mają charakter patologiczny.
Są to:
- jedzenie szybsze, aniżeli zazwyczaj,
- spożywanie dużych ilości pokarmów podczas pojedynczego napadu,
- jedzenie aż do poczucia nieprzyjemnej pełności,
- spożywanie posiłków w samotności,
- poczucie winy po skończonym posiłku,
- jedzenie pomimo braku fizycznego głodu.
Jeśli takie epizody pojawiają się co najmniej 2 razy na tydzień w okresie pół roku, wówczas jest to postawa do zdiagnozowania tego zaburzenia odżywiania.
Leczenie kompulsywnego objadania się opiera się na psychoterapii, której celem jest odnalezienie źródeł lęku wielu przypadkach doprowadzających do tego zaburzenia. Często korzysta się w tym przypadku z nurtu poznawczo-behawioralnego, dzięki któremu chory ma odzyskać kontrolę nad swoimi zachowaniami. Nie można jednak zapominać również o tym, że do kompulsywnego objadania się bardzo często prowadzą po prostu diety odchudzające, które zmuszają organizm do walki o każdą kalorię.
Zaburzenie odżywiania XXI wieku, czyli ortoreksja
Nadmierne skupienie się na zdrowym odżywianiu również można uznać za zaburzenie i jeśli przybiera ono formę chorobliwą, wówczas określa się je mianem ortoreksji. Jej główne objawy to:
- obsesja na punkcie spożywania jak najzdrowszych produktów,
- nieustanne myślenie o jedzeniu oraz zawartym w nim składnikach odżywczych,
- lęk przed spożywaniem pewnych grup pokarmów,
- bardzo dokładne planowanie posiłków, a przez to często unikanie spotkań.
Dodatkowo ortoreksja często objawia się wyłączeniem dużych grup produktów, przez co w istocie może prowadzić do niedożywienia organizmu i niskiej masy ciała, poniżej optymalnego BMI.
Jak wyleczyć ortoreksję? Podobnie jak przy innych zaburzeniach odżywiania bazą są konsultacje z psychologiem lub psychiatrą, a także aktywna pomoc dietetyka. Wsparcie takich specjalistów również można uzyskać dzięki konsultacjom online, co jest istotne zwłaszcza dla osób, które np. ze względu na miejsce zamieszkania, mają do nich utrudniony dostęp.
Zaburzenia ożywiania – czy można uchronić przed nimi bliskich?
Znając przyczyny zaburzeń odżywiania można podejmować próby uchronienia przed nimi bliskich osób, zwłaszcza nastolatków. Istotne znaczenie ma przede wszystkim pomoc w budowaniu pewności siebie takiej osoby, a także pokazanie, jak żyć zdrowo i racjonalnie, w zgodzie z własnym ciałem.
Warto uświadamiać również, jak działają media oraz pokazywać, że zdrowe ciało człowieka może w istocie wyglądać bardzo różnie. Na szczęście obecnie jest to coraz łatwiejsze, bowiem nie są eksponowane już tylko osoby w rozmiarze zero.
Zaburzenia odżywiania nie mogą być ignorowane, gdyż w przypadku niepodjęcia leczenia, będą miały długofalowy wpływ na zdrowie i to zarówno fizyczne, jak i psychiczne. Na szczęście obecnie uzyskanie pomocy jest naprawdę łatwe i w wielu przypadkach można zdobyć ją również online, bez konieczności wychodzenia z domu.