Bezdech senny to mimowolne przerwy w oddychaniu, znane jako "bezdechy", które występują podczas snu. Bezdech senny występuje zazwyczaj u osób z nadwagą, starszych lub intensywnie chrapiących. Przerwy w oddychaniu są z definicji dłuższe niż 10 sekund (i mogą trwać dłużej niż 30 sekund). Występują one kilka razy w nocy, z różną częstotliwością. Bezdechy zakłócają sen i powodują zmęczenie po przebudzeniu, bóle głowy lub senność w ciągu dnia.
Przyczyny
W większości przypadków bezdech jest spowodowany rozluźnieniem mięśni języka i gardła, które nie są wystarczająco napięte i blokują przepływ powietrza podczas oddychania. W ten sposób osoba próbuje oddychać, ale powietrze nie krąży z powodu niedrożności dróg oddechowych. To nadmierne rozluźnienie dotyczy głównie osób starszych, których mięśnie są mniej toniczne. Osoby otyłe są również bardziej podatne na bezdech senny, ponieważ nadmiar tkanki tłuszczowej na szyi zmniejsza rozmiar dróg oddechowych.
Rzadziej bezdech jest spowodowany nieprawidłowym działaniem mózgu, który przestaje wysyłać "polecenie" oddychania do mięśni oddechowych. W tym przypadku, w przeciwieństwie do bezdechu obturacyjnego, osoba nie podejmuje wysiłku, aby oddychać. Jest to tzw. centralny bezdech senny. Ten rodzaj bezdechu występuje głównie u osób z poważnymi schorzeniami, takimi jak choroby serca (niewydolność serca) lub choroby neurologiczne (np. zapalenie opon mózgowych, choroba Parkinsona, itp.). Mogą one również wystąpić po udarze mózgu lub w przypadku ciężkiej otyłości. Czynnikiem ryzyka jest również zażywanie leków nasennych, narkotyków lub alkoholu. Wiele osób cierpi na "mieszany" bezdech senny, z naprzemiennym bezdechem obturacyjnym i centralnym.
Częstość występowania
Częstość występowania bezdechu sennego jest bardzo wysoka: jest porównywalna z częstością występowania innych chorób przewlekłych, takich jak astma czy cukrzyca typu 2. Bezdech senny może dotyczyć zarówno dorosłych, jak i dzieci, ale jego częstotliwość gwałtownie wzrasta wraz z wiekiem.
Występuje 2 do 4 razy częściej u mężczyzn niż u kobiet przed 60 rokiem życia. Po przekroczeniu tego wieku częstość występowania jest taka sama u obu płci.
Możliwe powikłania
W perspektywie krótkoterminowej bezdech senny powoduje zmęczenie, bóle głowy, drażliwość itp. Może również powodować dyskomfort u współmałżonka, ponieważ często towarzyszy mu głośne chrapanie. W dłuższej perspektywie, nieleczony bezdech senny ma wiele konsekwencji zdrowotnych:
- Choroby sercowo-naczyniowe. Bezdech senny istotnie zwiększa ryzyko chorób układu sercowo-naczyniowego, poprzez mechanizmy, które nie są do końca poznane. Wiadomo jednak, że każda przerwa w oddychaniu prowadzi do niedotlenienia mózgu, a każde nagłe mikroprzebudzenie prowadzi do wzrostu ciśnienia krwi i tętna. W dłuższej perspektywie czasowej bezdech wiąże się ze zwiększonym ryzykiem wystąpienia problemów sercowo-naczyniowych, takich jak wysokie ciśnienie krwi, udar mózgu, zawał serca, zaburzenia rytmu serca i niewydolność serca. Wreszcie, w przypadku ciężkiego bezdechu, zwiększa się ryzyko nagłego zgonu podczas snu.
- Depresja. Brak snu, zmęczenie, potrzeba drzemek i senność są związane z bezdechem sennym. Obniżają one jakość życia osób dotkniętych chorobą, które często cierpią z powodu depresji i izolacji. Niedawno przeprowadzone badanie wykazało nawet związek między bezdechem sennym a zaburzeniami funkcji poznawczych u starszych kobiet.
- Wypadki. Niedobór snu spowodowany bezdechem zwiększa ryzyko wypadków, zwłaszcza w pracy i na drodze. Osoby z zespołem obturacyjnego bezdechu sennego są od 2 do 7 razy bardziej narażone na udział w wypadkach drogowych.
Osoby cierpiące na bezdech senny zazwyczaj nie są świadome, że w nocy robią przerwy w oddychaniu. Bezdech powoduje jednak "mikroprzebudzenia", które wpływają na jakość snu. Najczęstszymi objawami są więc te wynikające z fragmentaryczności i niskiej jakości snu.
Objawy bezdechu:
- Znaczne zmęczenie w ciągu dnia i po przebudzeniu;
- Częsta i niekontrolowana senność i zasypianie (przed telewizorem, w pracy, za kierownicą...);
- Chrapanie;
- Bóle głowy po przebudzeniu;
- Drażliwość i depresja;
- Problemy z pamięcią;
- Spadek wyników w nauce u dzieci, których to dotyczy;
- Uczucie duszenia się lub dławienia w nocy.
Kilka czynników zwiększa ryzyko wystąpienia bezdechu sennego:
- Otyłość. Jest to główny czynnik ryzyka wystąpienia obturacyjnego bezdechu sennego, zwłaszcza że nadmiar tkanki tłuszczowej na szyi prowadzi do zwężenia dróg oddechowych. Otyłość zwiększa ryzyko wystąpienia bezdechu sennego około 7-krotnie;
- Wiek. Częstość występowania zespołu bezdechu sennego podwaja się lub potraja po 65 roku życia;
- Płeć. Mężczyźni są 2 do 3 razy bardziej dotknięci chorobą niż kobiety;
- Pewne nieprawidłowości dróg oddechowych lub szczęki. U niektórych osób drogi oddechowe są zbyt wąskie lub migdałki (węzły z tyłu gardła) są zbyt duże i blokują przepływ powietrza. Dzieje się tak często w przypadku dzieci z zespołem obturacyjnego bezdechu sennego. Nieprawidłowości w budowie szczęk mogą również utrudniać przepływ powietrza. Nieprawidłowościom tym może towarzyszyć chrapanie;
- Czynniki genetyczne. W niektórych rodzinach zespół obturacyjnego bezdechu sennego występuje bardzo często ze względu na skłonności genetyczne. Ryzyko zachorowania na bezdech senny jest zwielokrotnione od 2 do 4 u bliskich krewnych osoby z zespołem obturacyjnego bezdechu sennego;
- Obwód szyi. Im większa szyja (ponad 43 cm lub 17 cali w obwodzie u mężczyzn, ponad 40 cm lub 16 cali u kobiet), tym większe ryzyko bezdechu.
Czynniki ryzyka
- Niedrożność nosa. Osoby z często zatkanym nosem, np. z powodu alergii, są bardziej podatne na bezdech senny;
- Spożywanie alkoholu. Alkohol powoduje rozluźnienie mięśni gardła, co zwiększa częstotliwość i czas trwania bezdechu sennego;
- Niektóre leki, takie jak środki nasenne, rozluźniające mięśnie, nasilają bezdech z tych samych powodów, co alkohol;
- Palenie. Palenie tytoniu zwiększa ryzyko wystąpienia zespołu obturacyjnego bezdechu sennego, prawdopodobnie dlatego, że powoduje stan zapalny dróg oddechowych. Palacze są 2,5 razy bardziej narażeni na bezdech senny niż osoby nie palące;
- Cukrzyca typu 2. Cukrzyca typu 2 wiąże się z wysokim ryzykiem wystąpienia bezdechu sennego, z powodów, które nie są jeszcze dobrze poznane, ale często są związane z otyłością. U chorych na cukrzycę częstość występowania zespołu obturacyjnego bezdechu sennego wynosi aż 23%.
Kiedy szukać pomocy?
Lekarze rodzinni uważają, że zdecydowana większość osób cierpiących na bezdech senny nie wie, że go ma. Najczęściej to współmałżonek zauważa obecność bezdechów i chrapania. Zaleca się konsultację z lekarzem, jeśli :
- twoje chrapanie jest głośne i zakłóca sen twojego partnera;
- często budzisz się w nocy z wrażeniem, że źle oddychasz lub jeśli kilka razy w nocy chodzisz do toalety;
- twój partner zauważa zatrzymanie oddechu podczas snu;
- czujesz się zmęczony rano i często zasypiasz w ciągu dnia.